Er zit een makelaar op het dak! Het is dit keer geen makelaar die je helpt bij het kopen of verkopen van een huis, maar een zogenaamde gevelmakelaar. Dit is een houten versiering op het dak die de nokbalk en de twee buitenste houten dakspanten met elkaar verbindt. Dat is namelijk het zwakste punt van de constructie en zo’n makelaar helpt om die verbinding te beschermen tegen regen en storm.
De naam is een afgeleide van het oude Nederlandse woord ‘makelen’, wat inderdaad ‘verbinden’ betekent. Je zou denken dat daar het woord ‘makelaar’, zoals we dat kennen in de makelaardij, vandaan komt. Een makelaar verbindt immers kopers en woningen! Dit is niet zo. Deze versie van het woord makelaar is al eeuwenoud: de oudste vermelding van dit woord, ‘makelare’, stamt helemaal uit de middeleeuwen.
Symboliek
De gevelmakelaars komen nu nog steeds voor in heel Nederland, van Friesland tot Zeeland. In iedere provincie heeft het weer een andere naam. In Twente heten het ‘stiepelkes’ en in Friesland wordt het een ‘ûleboerd’ genoemd. Zo’n ûleboerd had een gat waar een uil in kon nestelen, die op zijn beurt weer het erf vrijhield van muizen. In Friesland bestaat zo’n bord uit drie delen. In het midden zit de makelaar en aan de zijkanten is het bord versierd met twee zwanen. Deze zwanen staan symbool voor naastenliefde. Makelaars waren vaak versierd met een symbool die zijn betekenis in de mythologie vond. Zo staat een klaverblad natuurlijk voor geluk, een halve maan staat voor vruchtbaarheid en een vaas staat voor overvloed.
De timmerman was degene die de makelaar plaatste, als kroon op het werk voor het timmeren van een dak. Als het dak klaar was, werd dit met ‘pannenbier’ gevierd. Het hoogste punt van de bouw was bereikt en de dakpannen konden erop. Dat is natuurlijk een mooi moment. De eigenaar of de opdrachtgever voor de bouw van het pand gaf daarom de werkmannen een biertje: pannenbier.
Verbinding
Een makelaar krijgt het vaak zwaar te verduren in de wind en de regen. Daarom gaat hij meestal maar zo’n 40 jaar mee. Helaas wordt er vaak voor gekozen om de makelaar niet te vervangen en zo verdwijnt hij langzaam uit het straatbeeld. Toch ontstaat in er Zeeland weer een wederopstanding van de makelaar. Alleen is er in de moderne tijd minder sprake van symboliek uit de mythologie. De nieuwe makelaars worden uitgevoerd in een vorm die de eigenaar met het pand verbindt. Zo zie je bijvoorbeeld bij de familie De Haas een haas op het dak en bij een motorliefhebber twee gekruiste zuigers. Een makelaar bemiddelt dus niet alleen bij koop en verkoop of huur en verhuur van panden, maar kan ook in letterlijke zin verbinden. Welke mooie makelaars zie jij in je omgeving?
Perla Schippers
Bronnen: wikipedia.nl, encyclopedievanzeeland.nl, hazensprongen.blogspot.com en uileborden.nl